Teams met een zondebok

Soms is er in een team één persoon die de schuld krijgt van alles wat mis gaat. Dat is het teamlid die zich volgens de anderen niet aan de ongeschreven regels houdt. Of die altijd zeurt of kritisch is. De lat te hoog legt of juist de kantjes ervan af loopt.

Met een zondebok kan het team spanning en ongemak lekker projecteren op één persoon en hoeft niemand naar zichzelf te kijken. Niemand hoeft (persoonlijk) leiderschap te tonen. De zondebok neemt de last van het team ongewild op zich en dan lijkt het voor de rest (tijdelijk) best goed te gaan. Maar de echte oorzaken van spanning en ongemak worden niet gezien en zeker niet besproken en aangepakt.

En áls er wel wordt gehandeld, dan is de boodschap vaak: “pas je aan of vertrek”. Dan wordt de zondebok naar een coach of training gestuurd om zich te ontwikkelen (communicatie, persoonlijke effectiviteit, assertiviteit, sensitiviteit, wat dan ook).

Eenvoudig oorzaak-gevolg-denken lost niks op

Net zoals al het eenvoudige oorzaak-gevolg-denken in systemen, levert ook dit oppervlakkige “oplossen” niks op.

Ook het vertrek van de lastige collega lost niks op. Zodra de zondebok weg is, wordt er een nieuwe aangewezen. Of wordt (onbewust) een andere manier gezocht om de aandacht af te leiden van wat écht aandacht behoeft in de samenwerking (en doelgerichtheid). De spanning blijft en de dynamiek herhaalt zich. De werkelijke oorzaak van de spanning heeft vaak te maken met onuitgesproken gevoelens, frustraties en het ontwijken van verantwoordelijkheid binnen het team of de leiding.

Doe onderzoek met elkaar

Wat wel een oplossing kan opleveren is het onderzoeken van de symptomen. Met een goed programma, begeleid door een ervaren teamcoach, kan het team gaan benoemen wat er echt aan de hand is en dynamieken en patronen gaan herkennen. Waarom roept het gedrag van de zondebok zoveel irritatie op? En wat zegt dit over de groep? Pas wanneer teamleden hun eigen aandeel onder ogen zien en de verantwoordelijkheid nemen voor hun bijdrage aan de groepsdynamiek, zal de rol van de zondebok verdwijnen. Dit vereist echter moed en een open houding van iedereen, op een veilige manier.

Kortom, een zondebok wegsturen of op cursus sturen lost niets op. De spanning verdwijnt pas echt wanneer het team bereid is de onderliggende dynamiek aan te kijken en gezamenlijk de verantwoordelijkheid te nemen.